Karbohidrogenlərin peroksid oksidləşməsi yaşıl kimyada ən perspektivli sahələrdən biridir. Bu fakt 2024-cü ilin noyabrında Bakıda keçirilən COP29 sammitində xüsusilə qeyd olunub. Bu tədqiqatda milli iqtisadiyyat üçün qiymətli oksigen tərkibli birləşmələrin alınması məqsədilə naften karbohidrogenlərinin (dekalin, adamantan) qeyri katalitik maye fazalı aerob-peroksid oksidləşməsinin mümkünlüyü araşdırılır. Reaksiya 100–140⁰C temperatur intervalında köpürən axın reaktorunda aparılmışdır. Oksidatda və kondensatda oksidləşmə məhsullarının ən xarakterik göstəriciləri − turşu ədədi və aktiv oksigen miqdarı müəyyən edilmişdir. Göstərilmişdir ki, eyni şəraitdə dekalinin oksidləşməsi adamantana nisbətən daha intensivdir və ehtimal ki, siklik quruluşu pozmadan baş verir. Müəyyən edilmişdir ki, dekalinin turşulara daha dərin oksidləşməsi müvafiq olaraq 130⁰C, adamantanın isə 140⁰C temperaturda əldə edilir. Hidrogen peroksidin hidroksilləşdirici maddə olmasına baxmayaraq, atmosfer oksigeninin birgə oksidləşdirici kimi təsiri reaksiyanı turşu əmələ gəlməsi mərhələsinə gətirməyə imkan verir. Oksidləşmə məhsullarının İQ spektrləri karboksil qruplarının mövcudluğunu aydın şəkildə göstərir. Dekalinin və adamantanın oksidləşməsi zamanı oksidatın qaz xromatoqrafiyası-kütləvi spektroskopik analizinin nəticələri alınmışdır. Müəyyən edilmişdir ki, dekalin və adamantanın dekalində məhlulunun aerob-peroksid oksidləşməsi nəticəsində kimya sənayesində məqsədyönlü şəkildə istifadə oluna bilən müxtəlif sinif qiymətli oksigen tərkibli birləşmələr əmələ gəlir.

doi.org/10.32737/0005-2531-2026-1-90-100