H.Əliyev adına NEZ-nun katalitik krekinq qurğusundan götürülən olefintərkibli xammalın 5%Zr/КН-4/Al₂O₃ katalizatoru üzərində çevrilməsi geniş temperatur intervalında Т=160-550^ºС və V=500 saat^-1, τ=1-6 saat reaksiya şəraitində axınlı tipli laboratoriya qurğusunda stasionar katalizator layında, atmosfer təzyiqində öyrənilmişdir. Xammal və reaksiya məhsullarının analizi Perkin Elmer AutoSystem XL markalı xromatoqrafda aparılmışdır. Alınmış katalizatın İQ spektrləri ALPHA İQ Furye  spektrometrində  (BRUKER Almaniya) 600-4000 sm^-1 dalğa tezliyi diapazonunda çəkilmişdir. Müəyyən olunmuşdur ki, 5%Zr/КН-4/Al₂O₃ katalizatoru  180-220^ºС temperatur intervalında yüksəkoktanlı fr.Σ(C₅-C₈) komponentlərin alınması ilə müşayət olunan oliqomerləşmə, eləcə də temperatur 300⁰C-dən 550⁰C-ə qədər artırıldıqda BTK fraksiyalarının alınması ilə müşaiyət olunan aromatikləşmə reaksiyalarında yüksək aktivlik göstərir. Butan-butilen fraksiyasının 550^ºС temperaturda aromatikləşməsi zamanı ΣArK çıxımı 46.8% küt. selektivliyi isə 58.7% təşkil edir. Tədqiq olunan qazların 220^ºС temperaturda çevrilməsi zamanı xammalın konversiyası 61.5 % küt. alınan faksiyaların selektivliyi isı % (ΣС_5-С₆-58,5; ΣС₇-30,4; ΣС₈-10,5) təşkil edir.  Reaksiya nəticəsində alınmış maye məhsulların İQ spektroskopiya ilə tədqiqi olefinlərin C=C rabitəsini xarakterizə edən 1640 sm^-1 udma zolağının olmadığını müəyyən etmişdir. 1376 sm^-1 və 1456 sm^-1 udma zolaqları isə şaxələnmiş quruluşlu olduğunu sübut edir. Temperaturun 180⁰-dən 550⁰C qədər artması benzol həlqəsinin C—C rabitəsinin optiki sıxlığını artırır və 500⁰C-də optiki sıxlıq maksimum qiymətə çatır (0.034).

doi.org/10.32737/0005-2531-2026-1-5-12