ISSN 0005-2531 (Print) ISSN 2522-1841 (Online)
TSİKLOHEKSANIN HİDROGEN PEROKSİDLƏ KOHERENT-SİNXRONLAŞDIRILMIŞ OKSİDLƏŞMƏSİ VƏ DEHİDROGENLƏŞMƏSİ
S.Ə.Ağaməmmədova, İ.T.Nağıyeva, L.M.Həsənova, T.M.Nağıyev

 

Hidrogen peroksidin onunla sinxron olan oksidləşmə reaksiyasına induksiyaedici təsiri sistemdə iki qarşılıqlı əlaqə və təsirdə olan reaksiyanın getməsi ilə nəticələnir. Н2О2-in parçalanması (birinci reaksiya) ilə sistemə aktiv   və  sərbəst radikalları generə olunur  ki, bu radikalların substrat ilə qarşılıqlı təsiri nəticəsində birinci ilə koherent-sinxronlaşdırılmış ikinci reaksiya baş verir. Belə koherent-sinxronlaşdırılmış oksidləşmə reaksiyalarına nümunə olaraq, tsikloheksanın hidrogen peroksidlə homogen və heterogen şəraitdə oksidləşməsi reaksiyasının mexanizmi öyrənilmişdir. Tsikloheksanın hidrogen peroksidlə katalizator tətbiq etmədən tsikloheksen və tsikloheksadienə qoşulmuş dehidrogenləşməsi və həmçinin onun kifayət qədər kiçik temperaturlarda heterogen katalitik sistemlərdə oksidləşməsi prosesi həyata keçirilmişdir. Katalizator kimi oksireduktaza fermentlər qrupuna daxil olan sitoxrom P-450-in əsas funksiyalarını imitasiya edən biomimetik katalizator istifadə olunmuşdur. Seçicilik və yüksək aktivliyinə görə fərqlənən bu biomimetik katalizatorlar dəmirporfirin kompleksləri əsasında sintez olunmuşdur. Təcrübi tədqiqatlar əsasında müəyyən olunmuşdur ki, biomimetik katalizator üzərində tsikloheksanın oksidləşməsi zamanı sistemdə paralel-ardıcıl oksidləşmə və dehidrogenləşmə reaksiyalarından ibarət mürəkkəb proses baş verir. Bu reaksiyaların hər biri iki koherent-sinxronlaşdırılmış reaksiyadan: 1) hidrogen peroksidin parçalanması və 2) tsikloheksanın oksidləşməsi və ya dehidrogenləşməsi reaksiyalarından ibarətdir.

 

Açar sözlər : hidrogen peroksid, tsikloheksan, oksidləşmə, biomimetik katalizatorlar, tsikloheksanon, tsikloheksanol
Məqaləyə baxın
QEYDİYYAT
JURNALIN SONUNCU SAYI
№1 2024
MÜNDƏRİCAT
- KVANT KİMYƏVİ HESABLAMALARIN KATALİZDƏ ROLU: İCMALS.Ə.Cəbiyeva, N.A.Zeynalov, D.B.Tağıyev
- GÜNƏBAXAN JMIXININ PROTEAZI-PENDİR FERMENTASİYA PROSESLƏRİNİN PERSPEKTİV BİOKATALİZATORU: TƏCRİDİ, TƏMİZLƏNMƏSİ, XÜSUSİYYƏTLƏRİAmal Kaluş, Urida Ayssaui, V.V.VerxoturovDavamı