Günəbaxan jmıxı Əlcəzair Xalq Demokratik Respublikasının sənaye tullantı məhsulu olub, biotexnologiya sənayesi üçün əlverişli bitki proteazalar mənbəyidir. Tədqiqatın məqsədi günəbaxan jmıxından alınan proteazanın təmizlənməsi, fiziki-kimyəvi xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi və fermentin pendir istehsalında istifadəsi perspektivliyinə dair tövsiyələr. Dörd əsas aspekt nəzərdən keçirilib: günəbaxan jmıxından xam fermentin ekstraksiyası, təmizlənməsi və xarakteristikası; fermentin aktivliyinə inhibitorların təsirinin öyrənilməsi; molekulyar çəkinin təyini və amin turşularının ardıcıllığı göstərilib. Alınan proteazanın təmizlənməsi ammonium sulfat ilə çökdürməklə və sonra distillə su ilə əvvəl 20%, sonra isə 65% qatılaşdırmaqla dializ ilə aparılmışdır. Təmizlənmiş fermentlərin əsas xüsusiyyətlərinin qiymətləndirilməsi sonrakı ion mübadiləsi xromatoqrafiyası ilə gel filtrasiya üsulu ilə aparılmışdır. Təcrübədə proteaza tədqiq olunan bütün ferment inhibitorlarına həssas olduğunu sübut etdi və pepstatinin ümumi inhibitor təsiri – A fermenti aspartat proteazalar qrupuna aid edir. Təmizlənmiş fermentin amin turşusu ardıcıllığı öyrənilmiş, 51 kDa molekulyar çəkisi müəyyən edilmişdir. Sözügedən ferment NT3 proteazası olaraq təyin edildi. Günəbaxan jmıxından olan proteaza sistein proteaza inhibitoruna (yodoasetamid), metalloproteaza inhibitoruna (EDTA) və metal tərkibli inhibitorlara (Ca, Fe, Zn, Cu və Mg) həssaslıq göstərmişdir. Bu həssaslıq ən çox fermentin laxtalanma aktivliyi ilə əhəmiyyətli dərəcədə inhibə olunan pepstatin-A ilə ifadə edildi və bununla da asparatil proteazanın laxtalanma agentimizdə varlığını göstərdi. NT3 proteazanın 3 kDa amin turşusu ardıcıllığının molekulyar çəkisi gel filtrasiyasından (48 kDa) əldə edilən nəticədən fərqlənirdi. Elmi məqalədə günəbaxan jmıxından olan proteazanın istifadəsi perspektivləri müzakirə olunur

doi.org/10.32737/0005-2531-2024-29-43